Oisjes op de PC
Hieronder volgt een korte beschrijving hoe je onder Windows 2000/XP met Word 2000/XP (Hebreeuwse en) Jiddisje teksten kunt schrijven. Voor andere systemen en een meer gedetailleerde beschrijving kunt u de link naar een artikel uit Grine Medine 10 volgen. De tekst is in pdf-formaat.
Ook zij
verwezen naar A user's
guide to Yiddish on the internet,
waarin oplossingen voor verschillende bedrijfssystemen en diverse
tekstverwerkers worden aangedragen.
Hebreeuws
instellen
jiddisje letters en klinkers
macro's
toetsenborden
spellingvoorschrift
Office
2000
Office
2000/XP is multi-lingual (schrijft en leest naast Engels en andere
Europese talen ook onder meer Hebreeuws en Arabisch). Je hebt dus geen
Hebreeuwse Office-versie nodig, maar om van rechts naar links te kunnen schrijven
moet je of onder W2000/XP werken of onder een Hebreeuwse (Hebrew enabled)
versie van W95 of W98.
Windows
2000/XP & Office 2000
a) binnen Windows
2000/XP kun je Hebreeuws instellen: Configuratiescherm,
Landinstellingen, Talen. Voeg Hebreeuws (met Hebreeuws
toetsenbord) toe. Je kunt nu schakelen tussen Nederlands en Hebreeuws (met
alt+shift of met de taalindicator, rechts onder in de balk).
b) bij het laden van
Office 2000 of Word 2000 (of Word XP) moet je ervoor zorgen dat bij Office-Hulpprogramma’s,
Internationale Ondersteuning de optie bidirectionele ondersteuning
aanstaat. Wanneer Word 2000 al op de machine staat kun je op de cd kiezen
voor Onderdelen Toevoegen en dan bidirectionele ondersteuning
aanzetten.
c) na de installatie van Word nog één ding: ga naar Programma’s, kies Microsoft Office-hulpprogramma’s en dan Microsoft taal-instellingen: vink Hebreeuws aan!
Als alles goed is
gegaan, zie je, wanneer je in Word in het venster Opmaak ‘Alinea’
kiest een veld Richting staan, waarbij je kunt kiezen tussen van
links naar rechts of van rechts naar links. Dit bepaalt of de
cursor links of rechts op het scherm komt te staan.
De tswej
wovven, de wov joed, de tswej joeden en de passech
tswej joeden zijn specifiek voor het Jiddisj, maar zijn wel binnen de
meeste Hebreeuwse letterfonts gedefinieerd. Hoe je ze op scherm of op
papier krijgt, kun je zien in de tabel Speciale Tekens (onderdeel
van het Windows programma Bureau Accessoires/ Systeem Werkset).
Wanneer je met de muis het betreffende karakter aantoetst (terwijl de
taalindicator op HE staat) krijg je onder in de balk te zien welke
alt+getal combinatie je voor dat teken moet intoetsen (let wel, op het
numerieke toetsenbord).
In
dezelfde tabel kun je zien welke alt-getal-combinaties je moet indrukken
om de letters te voorzien van een passech, kommets of chirik
en hoe je een punt in een letter moet zetten. De
kommets alef
bijvoorbeeld door na de alef alt+(numeriek)0200 in te toetsen.
In de praktijk is dat natuurlijk vrij bewerkelijk. Je kunt echter door macro’s voor de toetsaanslagen te maken elk gewenst karakter met één alt+letter combinatie verkrijgen. Na toepassing van de macro’s krijg je bijvoorbeeld met alt+A de passech alef, met alt+O de kommets alef, met alt+W de tswej wovven. De macro's met bijbehorende toelichting kunnen hier worden gedownload.
Gebruik of een Hebreeuws
toetsenbord, plak stickers met Hebreeuwse letters op de gewone toetsen of
maak een sjabloon. Er zijn ook software oplossingen. Zie wederom de User's
guide to Yiddish on the internet.
Tot slot voor de gevorderden enige spellingregels bij het schrijven van een tekst in oisjes.