WOORDENBOEKEN

Een Nederlands-Jiddisj woordenboek bestaat helaas nog niet. Er zijn wel goede woordenboeken beschikbaar in het Engels, Hebreeuws, Duits en Frans.

• Weinreich

Uriel Weinreich, Modern English-Yiddish and Yiddish-English Dictionary, NY 1990. Dit woordenboek is ook in Nederland verkrijgbaar en kost ca € 35,- (24 $ bij Amazon).

Het grote voordeel van dit woordenboek is dat het in een grote, duidelijk leesbare letter is verschenen. Bij Hebreeuwse woorden staat de uitspraak erbij. Het nadeel van Weinreich is dat de woordenschat zeer beperkt is, zodat je altijd nog een ander woordenboek nodig hebt.

• Harkavy

Alexander Harkavy, Yiddish-English-Hebrew Dictionary, NY 1928.

De verkrijgbare exemplaren zijn fotokopieën van een slecht zetsel (kleine, onduidelijke letter). De lay-out is ook bijzonder onover­zichtelijk, waardoor het gebruik geen genoegen is. Toch is dit het meest bruikbare woordenboek omdat het veel meer entries bevat dan Weinreich. Soms zie je dit woordenboek wel eens te koop in Nederland, maar je maakt meer kans in Israel of Amerika. Bij Amazon is het uitverkocht; de Medem-bibliotheek in Parijs zou het wel hebben (voor 37 euro).  

Harkavi is sinds kort 'online' beschikbaar, d.w.z. dat na het opzoeken van het paginanummer in een tabel een scan van de betreffende bladzijde op scherm kan worden verkregen. De leesbaarheid is matig. Het valt te proberen.

• Tsanin
  

M. Tsanin, Complete Yiddish-Hebrew Dictionary, Tel Aviv (Peretz), 1982.

Alleen bruikbaar voor wie Hebreeuws beheerst of er nog een tweede woordenboek naast wil leggen. Tsanin is zeer beknopt (bijna steeds één regel per entry, d.w.z. zonder toelichting, idioom of voorbeelden), maar je kunt er bijna elk woord in vinden. De bladspiegel is goed. Gezien de beknoptheid (en overzichtelijkheid) kun je het als 'groen boekje' (voor de spelling) gebruiken. Verkrijgbaar in Israel (niet duur).

• Lötzsch

Ronald Lötzsch, Jiddisches Wörterbuch, Bibliographisches Institut, Leipzig.

Dit is een Jiddisj-Duits woordenboek in transcriptie (dus geen Hebreeuwse letters). Dit heeft zijn voor- en nadelen. Het is een vrij uitgebreid woordenboek en goed bruikbaar. Thans verkrijgbaar bij de Duden Verlag.

• Niborski

Yitskhok Niborski, Simon Neuberg, Dictionnaire des mots d'origine hébraïque et araméenne en usage dans la langue yiddish (Werterboech foen losjn-kojdesj-sjtamike werter in jiddisj), Parijs (Medem), 1997.

Dit woordenboek is een juweel. Het bevat, zoals de titel al aangeeft, alle in het Jiddisj voorkomende woorden die van Hebreeuwse (of Aramese) afkomst zijn. De vertaling van de woorden is in het Jiddisj en ook de uitspraak staat vermeld. Je kunt er vrijwel elk uit het Hebreeuws stammend woord (of uitdrukking) dat je in een Jiddisj boek tegenkomt in terug vinden. De bladspiegel is overzichtelijk en de letter is groot en duidelijk. Verkrijgbaar bij Bibliothèque Medem (18, passage Saint-Pierre Amelot 75011, PARIS, Tel.: 01 47 00 14 00). Ook per internet te bestellen: e-mail: medem@yiddishweb.com. De prijs bedraagt € 23. Kijk ook op de internetsite van Medem. 

• Niborski & Waisbrot

J. Niborski & B. Waisbrot, Jidisj-Frantsejzisj Werterboech. Medem, Paris 2002. ISBN 2-9511372-7-3. Prijs € 32,-.

Na zes jaar lexicografisch onderzoek publiceerden beide professoren samen, wederom met de medewerking van prof. Simon Neuberg, nu een indrukwekkend Jidisj-Frantsejzisj Werterboech. Met zijn 37.000 woorden is het het meest uitgebreide van alle Jiddisje tweetalige woordenboeken.

• computer woordenboeken
  
  Sinds kort zijn er ook Jiddisje woordenboeken voor het gebruik op de PC beschikbaar. Ze kunnen als regel vrij worden gedownload. De woordenschat is nog beperkt, maar de ontwikkeling gaat door. 
  
  We noemen hier het woordenboek van Ulrich Greve en Raphael Finkel: Jiddisj-Engels en ook Engels-Jiddisj. Er is een Windows-versie beschikbaar en zelfs een versie voor de palmtop. De gebruiker moet Hebreeuws op z'n PC hebben geinstalleerd; om een woord op te zoeken, moeten de Hebreeuwse letters in een sjabloon worden ingetikt, wat het voordeel heeft dat automatisch de komets-alef of de dubbele wov etc wordt gekozen.
  Het woordenboek kan op deze site worden gevonden en wordt na het downloaden en installatie offline gebruikt.
  
  Evaluatie: ter toetsing hebben we de woord-verklaringen van een verhaal van Rabon uit Grine medine, nummer 12 opgezocht. Van de 68 door ons verklaarde (moeilijke) woorden werden er slechts 11 niet in dit woordenboek gevonden.
  
  
  Er bestaat ook een experimentele versie van een online woordenboek Jiddisj-Engels en Engels-Jiddisj. In dit woordenboek worden de met Hebreeuwse tekens geschreven Jiddisje woorden tevens getranscribeerd. Deze aardige, maar qua woordenschat nog vrij beperkte, Yiddish Dictionary Online is op deze site te raadplegen.
  Nog niet alle woorden zijn vertaald, maar in ieder geval kan middels de transcriptie de uitspraak van een woord worden gevonden. Het woordenboek (html-bestand) kan ook worden gedownload en dan met de browser offline worden gebruikt.